Karabağ’daki Seçimlerin Getirdikleri

Sovyetler Birliği’nin dağılışından beri Kafkasya’nın çözüme kavuşturulamayan sorunlu bölgesi olan Dağlık Karabağ’da 23 Mayıs 2010 tarihinde önemli gelişmeler yaşanmıştır. De-facto olarak varlığını sürdüren Karabağ yönetimi mevcut süreçte Karabağ’ın bağımsız bir yönetim olduğu mesajını vermek amacıyla hiç bir devlet ve uluslararası organizasyon tarafından kabul görmeyen bir seçim gerçekleştirmiştir. 1993 yılından beri beşincisi düzenlenen seçimler için 4 parti ile 45 aday 33 sandalye için yarışmış ve Özgür Anavatan Partisi liderliğe oynamıştır. Karabağ halkının yüzde 70’inin katıldığı belirtilen seçimler kısa zamanda büyük tartışmalar doğurmuştur.

De-facto Karabağ yönetiminin Başbakanı olan Arayik Harutyunyan hali hazırda Özgür Anavatan Partisi’nin liderliğini sürdürmektedir. Bu partiyle beraber Karabağ Demokratik Partisi, Ermeni Devrimci Federasyonu ve Karabağ Komünist Partisi seçimlerde yer almışlardır. Özgür Anavatan Partisi’nin toplam oyların yüzde 50’sine yakınını topladığı belirtilen seçimlerde yüzden fazla uluslararası gözlemcinin bulunduğu da gelen bilgiler arasındadır.

Karabağ’daki ayrılıkçı rejim özellikle Minsk Grubu’nun barış sürecinde yeni bir açmazın doğmasına sebep olmuştur. Azerbaycan bünyesinde bulunan Dağlık Karabağ’ın Azerbaycan hukuklarının hiçe sayılarak Ermeni işgaline uğraması ve bugün bağımsız bir devlet gibi hareket ederek seçimler düzenlemesi uluslararası camianın sert tepkisine yol açmıştır. Karabağ’daki Azerbaycanlı topluluğun seçim meselesine yaklaşımı öncelikli olarak Ermeni işgalcilerin mevcut bölgeden çıkarılmaları, bölgeden zorunlu olarak göç ettirilmiş olan Azerbaycanlı ahalinin geri dönüşünün sağlanması ve Azerbaycanlı ve Ermeni toplulukların yeni bir düzenle birarada yaşamalarının sağlanması yönünde olmuştur. Bu şartlar sağlandıktan sonra herhangi bir seçim meşru olabilecektir. Bu maddeler gerçekleştirilmeden yapılan herhangi bir seçim hukuksuzluğun devamını sağlayacaktır. Konu, Minsk sürecinin gelinen son noktası olan Madrid Prensipleri çerçevesinde değerlendirilirse barış görüşmelerinde Ermenistan’ın tek taraflı tutumu yeni açmazları meydana getirecektir. Seçim sonrasında Ermenistan Dışişleri Bakanı Edvard Nalbandyan seçimlerin son derece özgür ve hukuki olduğunu ve meşru bir yönetimi meydana getirdiğini belirtmiştir. Pek çok bağımsız gözlemcinin de seçimlerde yer aldığını belirten Nalbandyan, sorunun çözülmesi için uluslararası camianın Karabağ’ın yeni yönetimiyle iyi ilişkiler geliştirmesi gerektiğini vurgulamıştır. Karabağ’ın meşru olmayan yönetimi Başkanı Bako Sahakyan da seçimlerin özgürce gerçekleştirildiğini belirterek Karabağ’ın bağımsızlığının dünyaca tanınması ve Karabağ halkının iradesine saygı duyulması gerektiğini belirmiştir.
 
Gelinen noktada başta Türkiye, Azerbaycan ve Rusya olmak üzere Minsk Grubu’ndan pek çok ülke ve uluslararası organizasyonlar seçimin hiçbir hukuki dayanağının olmadığını ve sonuçlarının da hiçbir tarafı ilgilendirmeyeceğini belirtmişlerdir. Azerbaycan durumu sert bir dille kınamış ve Birleşmiş Milletler’in de aynı tepkiyi göstermesini istemiştir. AGİT (Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı), Birleşmiş Milletler, Avrupa Birliği, ABD ve Rusya da seçimlerin sorunu çözmek konusunda herhangi bir etkiye sahip olmayacağını, tam aksine çözümsüzlüğün devam etmesine sebep olacağını belirtmişlerdir.(1) Sorunun çözümü için mevcut gidişatın devam etmesi gerektiğini vurgulayan taraflar, meşruiyetin sağlanması için Madrid Prensipleri’nin Ermenistan tarafından kabul edilmesi gerektiğini belirtmektedirler.
 
2007 yılında oluşturulan ve geçen yıl kamuoyuna tam metni sunulan Madrid Prensipleri’nde yer alan tavsiyelere göre şu ana dek tarafların pek çok sorunu halletmiş olmaları ve Karabağ’ın yeni statüsü için anlaşmaya varmış olmaları gerekmekteydi. Tavsiyeler kısmında yer alan maddelerin Ermenistan’ın attığı son adımlarla gerçekleştirilmesi daha da zorlaşmıştır.
 
Azerbaycan ve Ermenistan liderlerine tavsiyeler:
 
1. 2008 yılında gerçekleştirilecek olan seçimlere kadar aşağıdaki ilkelerden ibaret olan senedi uygun hale getirmeliler:
 
a. Güvenlik ve uluslararası barış gücünün konumu garanti altına alınmalıdır.
 
b. Ermenistan ve Dağlık Karabağ silahlı güçleri, Kelbecer ve Laçin başta olmak üzere Dağlık Karabağ çevresinde işgal edilmiş olan bütün arazileri terketmelidir.
 
c. Kaçgın ve göçkünler kendi topraklarına geri dönmelidir.
 
d. Dağlık Karabağ’ın mevcut statüsü oylama sistemiyle belirlenmeli; bunu gerçekleştirene dek geçici statüsü tayin edilmeli, bütün nakliyat ve ticaret yolları açılmalıdır. 
 
2. Tüm senet üzerinde mutabakat sağlanmadığı durumda tartışmalı bölümler belirtilmeli.
 
3. 2008 yılında gerçekleştirilecek olan seçimlerle ilgili kampanyalarda siyasi liderlerin barışa ve huzura yönelik olumlu hava oluşturmaları için uygun ortam hazırlanmalı.
 
Ermenistan ve Azerbaycan hükümetlerine ve ayrıca Dağlık Karabağ de-facto yönetimine tavsiyeler:
 
4.1994 yılında imzalanan ateşkese uygun hareket edilmelidir. Güç gösterileri bırakılmalı; savunma bütçelerinin artırılması, karşılıklı ithamlar, barıştan uzak ve tahrik içerikli demeçler bırakılmalıdır.
 
5.Diplomasi dışındaki faaliyetlere ve yukarıda belirtilen ilkeler dahil olarak üzerinde uzlaşılmış olan kararlar hakkındaki müzakerelere devam edilmelidir. Ülke meclisleri dahi bu tarz müzakerelerin yapılmasına teşvik edilmeli ve Azerbaycanlılar ile Ermeniler arasındaki ilişkilerin kuvvetlendirilmesine çalışılmalıdır.
 
6. Dağlık Karabağ’ın de-facto yönetimi işgal edilmiş olan arazilere Ermenilerin yerleştirilmesine, ilgili bölgelerde özelleştirme faaliyetlerinin devamına, yeni inşa alanlarının oluşturulmasına ve yerli binaların yapımına son vermelidir.
 
7. Azerbaycan Karabağ Azerbaycanlılarına kendi topluluklarının liderini seçme imkanını tanımalı, petrol gelirlerinden bütün vatandaşlarının ve göçmenlerin faydalanabilmesi için şeffaflığın artırılması ve rüşvetin azaltılması konusunda çalışmalarda bulunmalıdır. (2)
 
Soruna taraf olan ülkelerin gerçekleştirmesi istenen konuların pek çoğu, Ermenistan’ın “Azerbaycan’ın toprak bütünlüğünü reddetmesi” üzerine uygulanamamıştır. Zaman zaman Azerbaycan’ın güç kullanacağını öne sürüp ülkede korku havası estirip uluslararası camiayı etkilemeye çalışan Ermenistan seçimler sonrasında hiçbir çözüm önerisini kabul etmedikleri ve dünya kamuoyunun Karabağ’ı bağımsız bir devlet olarak tanıması gerektiği yönündeki tavırlara sahip olmuştur.
 
Bölgesel Güçlerin Yeni Yaklaşımları
 
Karabağ’da 1993 yılından beri gerçekleştirilen seçimler, 2000’li yıllardan önce sorunun herhangi bir olumlu boyuta ulaşmamasından dolayı bu denli büyük tepkilere hedef olmamıştır. Ancak gelinen noktada barış görüşmelerinin hızlandırılması, Minsk Grubu’nun bölgeye sürekli surette ziyaretler gerçekleştirmesi ve taraf ülkeleri pek çok defa bir araya getirme çabaları Ermenistan’ın “Pasif Karabağ siyaseti” sebebiyle yeniden sekteye uğratılmıştır. 1994 yılında bu siyaseti izleyerek Bişkek Protokolü’nde sorunun Dağlık Karabağ Yönetimi ve Azerbaycan arasında olduğunu resmi senetlere geçirmeyi başaran Ermenistan, yeni dönemde de aynı siyaseti izlemektedir. 2009 yılındaki son söylemler de incelenirse görülecektir ki, Azerbaycan’ın daima saldırgan bir siyaset izlediğini belirten Ermenistan, durumun kendi lehlerine devam etmemesi halinde Karabağ’ı bağımsız bir devlet olarak tanıyacaklarını belirtmiştir.
 
2010 yılında Türkiye, Rusya ve ABD’nin Karabağ konusundaki artan etkinlikleri yeni dönemde Ermenistan’ın bir kısım şartlara zorlandırılacağı izlenimini vermektedir. Minsk Grubu’nun yeni Rus Eşbaşkanı İgor Popov demeçlerinde, sorunun çözümünde Rusya’nın aktif siyaset izleyeceğini ve kısa zamanda bu ülke eliyle meselenin sonlandırılacağını belirtmiştir. Yine seçim sonrasında Rusya Dışişleri Bakanlığı sözcüsü Andrey Nesterenko Karabağ’ı hiçbir şekilde tanımayacaklarını, Rusya’nın Azerbaycan’ın toprak bütünlüğüne saygı duyduğunu ve Karabağ sorununun bu çerçevede çözülmesi gerektiğini belirtmiştir.(3) Türkiye, Ermenistan’la geliştirmeyi hedeflediği ilişkilerde ön şart olarak vurguladığı Karabağ meselesinin acilen çözülmesi gerektiğini yinelemekte ve Azerbaycan’ın toprak bütünlüğünün hiçbir güç tarafından bozulamayacağı garantisini vermektedir. Ayrıca Türkiye’nin Minsk Grubu Eşbaşkanlığı’na getirilmesinin de gündeme alındığı bugünlerde sorunun çözümünde Türkiye’nin de oldukça aktif bir role sahip olacağı izlenimi verilmektedir. ABD’nin ise uzun bir aradan sonra Bakü’ye büyükelçi olarak atadığı Matthew Bryza Minsk Grubu’nun ABD Eşbaşkanlığı’nı yapmış olan bir isimdir. ABD’nin özelde Karabağ, genelde Kafkasya politikalarında yeni açılımlar gerçekleştireceği yeni dönemde Ermenistan’ın duruşu diğer ülkeler kadar ABD tarafından da şekillendirilecektir.
 
Ermenistan takındığı tavırdan dolayı yeni dönemde çeşitli baskılara maruz kalabilir ve bölgedeki konumunu kendi iradesi dışında dış müdahaleye açık hale getirebilir. Bu konuda Türkiye-Ermenistan ilişkilerinde Türkiye’nin Karabağ şartına yöneltilebilecek herhangi bir itirazın önemi kalmamıştır. Tek taraflı olarak bölgenin bağımsız olduğunu dünyanın kabul etmesi gerektiğini belirten Ermenistan, yakında atacağı adımları yine uluslararası camianın tavırlarına göre belirleyecektir. Bağımsızlığından beri Rusya yönlendirmeli siyaset izleyen Ermenistan, Rusya’nın sahip olduğu tutum dolayısıyla da umduğu desteği göremeyecektir. Azerbaycan merkezli olarak ABD etkisinin artmasıyla konumu daha da zorlaşan Ermenistan, prensiplerin kabulü konusunda içeriden de baskıya tabi tutulabilir. Bugün Ermeni halkının yaşadığı iktisadi sıkıntılar sosyal buhranı beraberinde getirmekte ve Karabağ meselesi halkın büyük çoğunluğu için eski önemine sahip olmamaktadır.
 
Mehmet Fatih ÖZTARSU – Kafkasya Uzmanı
 
(1) ATET Dağlıq Qarabağda Keçirilen Seçkini Tanımır, http://www.anspress.com/index.php?a=2&lng=az&nid=44483, Erişim Tarihi: 25.05.2010.
(2) Mehmet Fatih Öztarsu, Madrid Prensipleri ve Karabağ Görüşmeleri, Stratejik Düşünce Enstitüsü, http://www.sde.org.tr/tr/haberler/1032/madrid-prensipleri-ve-karabag-gorusmeleri.aspx, Erişim Tarihi: 24.05.2010.
(3) Panorama Armenia, http://panorama.am/en/politics/2010/05/24/rf-mid-nkr/, Erişim Tarihi: 25.06.2010.
You can leave a response, or trackback from your own site.

Leave a Reply

Powered by WordPress | Designed by: Free Web Space | Thanks to Best CD Rates, Boat Insurance and software download