Kafkasya İran’ın Dönüşüne Hazır

İran’a uygulanan ekonomik yaptırımların kalkmasıyla Tahran hızlı bir şekilde Batı’yla ekonomik ilişkilerini artırmaya başladı. Buna paralel olarak bölgedeki etkinliğini de güçlendirmeyi hedefleyen İran’ın Güney Kafkasya’daki yeni siyaseti merak ediliyor. Kafkasya’da şimdiye kadar özellikle ABD baskılarından dolayı istediği etkin konuma ulaşamayan İran önümüzdeki süreçte daha rahat hareket edecektir. Bölgede Türkiye’nin faal olmasından duyduğu endişe ve Rusya’nın baskın pozisyonuna karşı oynayabileceği yeni kartları mevcuttur.

Ocak ayında Avrupa ile önemli ticari görüşmeler yapan Tahran bu süreçte Kafkasya’dan olumlu mesajlar aldı. Azerbaycan, Gürcistan ve Ermenistan yetkilileri ekonomik yaptırımların kalkmasından duydukları memnuniyeti dile getirirken yeni dönemde İran’la ilişkilerin güçlendirilmesi çağrısında bulundu.

İran’ın Azerbaycan’la ilişkileri şimdiye kadar inişli çıkışlı olmuş, zaman zaman askeri gerilimler de yaşanmıştır. Özellikle Bakü’nün Batı’yla olan sıkı ilişkileri, Hazar Denizi’nin paylaşımı sorunu ve İran-Ermenistan ilişkileri bu gerilimlerde büyük rol oynamıştır. Buna rağmen ikili ticari ilişkiler ve enerji işbirliği ayrı tutulmuştur.

Yaptırımların kalkmasının ardından Bakü’den gelen açıklamayla İran’la feribot seferlerinin güçlendirilmesi ve bu güzergâhın verimli hale getirilmesi gündeme geldi. Buna ek olarak Azerbaycan’ı önemli bir istasyon haline getirecek olan Kuzey-Güney Ulaşım Koridoru bünyesinde İran’la olan hatların 2016 yılı içerisinde bitirilmesi çağrısı yapıldı. Enerji konusunda ise şimdiye kadar ambargo yüzünden çok önemli projeleri kaçıran İran yeni dönemde enerji projelerine aktif katılım gösterebilir.

Ermenistan ise İran için hem bölgesel dengeleri ölçme hem de alternatif koridor olma özelliğine sahip bir ülke olarak görülmüştür. Hem bölgesel izolasyona tabi tutulması hem de Rusya’nın vazgeçilmez bir partneri olması dolayısıyla İran’ı kurtarıcı bir aktör olarak gören Erivan da bu konuda oldukça aktif davranmaya çalışıyor. İki ülke ticari hacmi İran için fazla önem taşımasa da, Ermenistan’ı kuzeye açılma sahası ve burayı Türkiye gibi aktörlerin etkinliğini azaltan bir yer olarak görmesi pek çok ekonomik, ulaştırma ve enerji projelerinin hızlandırılmasını sağlamıştır. Yaptırımların kaldırılmasından sonra iki ülke liderleri arasında yapılan görüşmede “İran Körfezi ile Karadeniz arasında bağlantının kurulması ve ekonomik akışın sağlanması” olarak ifade edilen sözler yeni dönem beklentilerini iyi bir şekilde yansıtıyor.

Bölgedeki bir diğer önemli ortak olan Gürcistan ise yaptırımların kaldırılmasından duyulan memnuniyeti ve işbirliğine yönelik beklentilerini resmi olarak duyurdu. Şimdiye kadar Gürcistan-ABD ilişkilerinden dolayı bu ülkeyle istenilen seviyede ilişki kuramayan İran, Gürcistan’ı enerji ve ulaşım projeleri için önemli bir geçiş noktası olarak görüyor.

2008 Rusya-Gürcistan Savaşı sonrasında bu ülkenin toprak bütünlüğünü tanıma konusunda hassasiyet gösterilmiştir. Tiflis’in Washington’dan gelen baskılarla İranlı işadamlarının banka hesaplarını dondurma girişimleri gibi olaylar büyütülmemiştir. Rusya’yla sorunlu olan Gürcistan da farklı bir rota olarak İran’ın bölgedeki faaliyetlerini önemli bulmaktadır. Hali hazırda Ermenistan üzerinden Gürcistan’a doğalgaz ulaştırmaya çalışan İran, bu güzergah üzerinden alternatif yollar oluşturmaya çalışmaktadır.

İran’ın bölgedeki hızlı faaliyetleri öncelikle Rusya’nın tepkisini çekebilir. Çünkü İran-Ermenistan enerji işbirliğinde dahi Rusya pek çok kısıtlamanın yapılmasını sağlamıştır. Gürcistan’la ilişkiler de buna benzer olumsuz yaklaşımlara sahne olmuştur. İran’ın bölge ülkeleriyle sahip olduğu sorunlar Rusya için önemlidir ancak yine de İran’ın burada var olması dengeler açısından gereklidir. Öte yandan İran burada hem kültürel havzası olarak gördüğü Azerbaycan’la hem de stratejik ortak olarak kabul ettiği Ermenistan’la belli bir pragmatik siyaset çerçevesinde temas kurmaktadır. Kısıtlamaların kalkmasıyla bölgedeki üç başkentin de Tahran’a yönelik iyi niyet temennilerinde bulunması ve mevcut işbirliğinin güçlendirilmesi talebi önem taşımaktadır. Şimdiye dek ambargodan dolayı önemli tecrübeler edinen Tahran yeni dönemde “İran Körfezi’nden Karadeniz’e” uzanan bir hat için bölgede daha fazla aktif olacağa benziyor.

Mehmet Fatih ÖZTARSU

You can leave a response, or trackback from your own site.

Leave a Reply

Powered by WordPress | Designed by: Free Web Space | Thanks to Best CD Rates, Boat Insurance and software download