Ermenistan’da Kamu Hizmetleri Düzenleme Komisyonu’nun 1 Ağustos’tan itibaren geçerli olacağını duyurduğu elektrik zammı halkın büyük tepkisini çekti.

Erivan’da elektrik fiyatlarının zamlanmasını protesto eden gruplar 18 Haziran’da Özgürlük Meydanı’nda oturma eylemi başlattı. “Soygunculuğa Hayır” girişiminin öncülük ettiği eyleme ülkenin çeşitli bölgelerinden pek çok katılımcı katkı sağladı. Elektrik zammının diğer pek çok zammı da beraberinde getireceğini belirten sivil toplum temsilcileri tepkilerini oturma eylemi yaparak gösterdi.Polisin eylemcilerin yasa dışı faaliyette bulunduğunu belirterek müdahale girişimi ise kısa zamanda arbedeye dönüştü. Eylemciler 22 Haziran Pazartesi saat 19.00′a kadar oturma eylemini sürdüreceklerini, herhangi bir gelişme olmadığı takdirde Cumhurbaşkanlığı Sarayı’na yürüyeceklerini duyurdular.

İlk günkü oturma eylemine 200 kişinin katıldığı belirtilirken herhangi bir sorunun yaşanmadığı kaydedildi. Eylemler devam ederken Enerji Bakan Yardımcısı Areg Galstyan ise yatıştırıcı açıklamalarda bulundu. Elektrik zammının birçok sorunu beraberinde getireceğinin farkında olduğunu ancak başka bir alternatife sahip olmadıklarını belirten Galstyan ülke olarak ucuz elektrik üretemediklerini ifade etti. 19 Haziran’da Erivan’da gerçekleştirilen NATO PA Rose-Roth Semineri’nde konuşan Galstyan, Metsamor Nükleer Santrali ile ilgili olarak da Avrupa’nın hassasiyetlerinin farkında olduklarını ancak Ermenistan’ın enerji üretimi için başka bir çıkış yolu bulunmadığı için santral faaliyetlerinin devam edeceğini söyledi.

23 Haziran Salı gününe kadar barışçıl biçimde eylemlerini devam ettiren gruplar, yaptıkları çağrının neticelenmesi için Saray’a yürüyüş yapılacağını açıkladı. Günler sonra suskunluğunu bozan Cumhurbaşkanı Serj Sarkisyan ise sadece temsilcilerden oluşan bir grubu kabul edebileceğini ve kalabalıkların derhal dağıtılması gerektiğini duyurdu. Polis şefinin de gruplara müdahale edeceğini duyurması üzerine Baghramyan Caddesi’ne yürüyen gruplar cadde üzerinde oturma eylemi başlattı. Eylemi sürdüren gruplara çeşitli din adamları da destek olmak üzere katılım sağladı.

Polis Saray’a giden yolları olağanüstü önlemlerle kapatırken, Gümrü ve Sevan gibi ülkenin çeşitli bölgelerinden protestoculara destek için gelen gruplar Erivan’a ulaştı. Salı sabahı itibarıyla kalabalık grupları dağıtmaya başlayan polisin 250′ye yakın eylemciyi tutukladığı ve onlarcasını darp ettiği belirtildi. Darp edilenlerin büyük çoğunluğunu ise medya mensupları teşkil ediyor. Muhalefet partileri eylemcilerle uzlaşılması gerektiğini belirtirken, Saray’a yakın siyasetçiler ise Sarkisyan’ın çağrısına uyulması gerektiğini açıkladı.

Sonuç olarak ülkenin önemli gazetecileri başta olmak üzere sivil toplum aktivistleri ve pek çok gençlik örgütü temsilcisi darp edilerek tutuklandı. Ortaya çıkan tabloya tepki gösteren Batılı örgütler ise Sarkisyan’a sesini duyuramadı.

Ermenistan’da haklı bir taleple yapılan protestoların güç kullanılarak bastırılması ilk defa yaşanmıyor. Ülke, Avrasya Ekonomik Birliği’ne üyelik tartışmalarının başladığı son yıllardan beri protesto kültürünü geliştirme eğilimi gösterdi. Bu denli etkili protestoların gelişmesinde Saray’ın ülkede tek hâkim oluşu, ülkenin ekonomik durumu ve bu durumdan faydalanıp ultra-zengin olan oligarşinin katkısı çok büyük.

Siyaset Bilimci Johnny Melikyan halkın, yaşam şartlarından duyduğu memnuniyetsizliğin sürekli arttığını ve ülkede acilen sosyo-ekonomik düzenlemelerin yapılması gerektiğini belirtiyor. Ekonomik sistemin değiştirilmesi gerektiğini belirten Melikyan, tekelcilikle mücadelenin de en önemli konu olduğunu ifade ediyor.

Yapılan protestolar hakkındaki en ilginç yaklaşım ise araştırmacı Aşot Sargsyan’dan geldi. Sargsyan elektrik zammı eylemlerinin Gezi Parkı Eylemleri’ne benzediğini belirterek sosyal tepkinin meydanlarda bir hak arayışına dönüştüğünü ifade etti. BBC, CNN ve France 24 gibi medya organlarının yirmi dört saati aşan yayınlarını komplo teorileriyle açıklayan iktidar yanlısı analistler de bu görüşü destekliyor aslında. Büyük kitlesel eylemlerin yaşandığı 2013 yılında da buna benzer gelişmeler meydana gelmişti. Doğalgaza yüzde 60, elektriğe yüzde 30′luk zam söylentisinin yayılması bile aylarca süren protestolara sebep olmuştu. Protestolar en sonunda oligarkların sahip olduğu mal varlıklarının ortaya çıkarılmasına ve çeşitli aile şirketlerinin teşhirine kadar dayanmıştı. Bunun sonucunda da, Saray halkın yatıştırılması için bazı siyasetçilerin görevden alınması talimatını vermişti.

Ermenistan’da yükselen protesto kültürü hayat şartlarının iyileştirilmesi yönünde yeterli adımların atılmasını sağlamasa da, genel olarak Rusya’ya tam bağımlılık ve oligarşinin devam eden zenginliği sürekli olarak eleştiriliyor. Son eylemlerde halkın hiçbir siyasetçi ve bürokratı muhatap kabul etmeyip, sadece Saray’ı hedef almaya başlaması ise yeni gelişmelerin habercisi olarak yorumlanıyor.

Mehmet Fatih Öztarsu