Առկա խնդիրը պետք է լուծվի հակամարտության կողմերի միջոցով

Հարցազրույց «Կասպյան շաբաթաթերթի» վերլուծաբան Ֆաթիհ ՕԶԹԱՐՍՈՒԻ հետ:

“Առկա խնդիրը պետք է լուծվի հակամարտության կողմերի միջոցով”

“Հայաստանկատարած իմ այցը և հայերի հետ երկխոսության կոչերս պատմական գիտակցությամբ են պայմանավորված”

— Վերջերս Հայաստանում էիք, այցից հետո տպավորություններիմասին հոդվածաշար գրեցիք: Հայ-թուրքական հարաբերություններիբարելավման գործընթացի մեկնարկից հետո թեև բուն գործընթացըտապալվեց՝ ակտիվացան ամենատարբեր կազմակերպությունները:Ձեր այցը և հանդուրժողականության կոչերը ինչ-որ ծրագրիշրջանակներում չե՞ն:

— Համալսարանական տարիներին սկսեցի կովկասյանտարածաշրջանի հարցերով զբաղվել և բնականաբար Հայաստանինկատմամբ հետաքրքրություն առաջացավ: Կարծում եմ` Հայաստանը,որի հետ ոչ մի կերպ չկարողացանք կապեր հաստատել, թուրքերիհամար մեծ կարևորություն ունի: Մոտավորապես 1000 տարի մեզ հետապրած ժողովուրդը` հայերը, այսօր օտարված են մեզնից: Անշուշտ,դրա պատճառը Հայաստանի նկատմամբ Թուրքիայի վարած ոչ բավարար ըմբռնողական քաղաքականությունն է: Հայաստանկատարած իմ այցը և հայերի հետ երկխոսության կոչերս պատմական գիտակցությամբ են պայմանավորված: Օսմանյանկայսրության տիրապետության տակ գտնվող այլ ազգերի համեմատ` հայերը Թուրքիայի պատմության մեջ առանձնահատուկ դիրքեն զբաղեցնում. հարկ է, որ այս փաստն ուշադրության առնենք: Հավատացած եմ, որ այսօր միմյանցից օտարված այս երկուժողովուրդները կարողանալու են խաղաղության մեջ ապրել: Այդ պատճառով երկխոսության համար առաջին քայլն արեցինք: Թեևայս հոդվածաշարի նախաձեռնությունն անձամբ իմն էր, բայց այդ կարծիքն ունեցող բազմաթիվ թուրքեր կան: Թուրքական մեդիանբավական զգայուն է արձագանքում երկու ժողովուրդների հաշտության հարցերին:

— Դուք հոդվածաշարով փորձում եք երկու ազգերի միջև գոյություն ունեցող պատնեշն ինչ-որ չափով վերացնել, սակայն շատտեղերում ինքներդ եք հայերին վիրավորող ակնարկներ, սադրիչ արտահայտություններ անում: Օրինակ` ասում եք, որՀայաստանում երաժշտություն եք լսել և տպավորություն եք ստացել, թե հայկական երաժշտությունն առաջացել է թուրքականից:Գուցե թուրքակա՞նն է առաջացել հայկականից: Կամ` «Սարը գելին» («Շիկահեր հարս») երգը: Դուք հայ ընկերոջ բերանովեզրահանգման եք գալիս, թե դա թուրքական է:

— Իմ հոդվածներում ես ոչ մի ազգի կամ կրոն չեմ վիրավորում: Դա, ըստ իսլամի, մեծ մեղք է, քանի որ Ալլահը բոլոր ազգերին արարելէ միմյանց լավ ճանաչելու և միավորվելու համար: Ժողովուրդներին հարգելը մեր առաջին պարտքն է: Այն, ինչ դուք նշել եք որպեսսադրանք, դարձյալ մեր միմյանց չհասկանալուց ծնված խնդիր է: Ըստ էության դա նորմալ եմ համարում, քանի որ երկու երկրներն էլհակառակ քարոզչության են ենթարկվել: Նման միջավայրում մարդկանց կողմից որոշ արժեքների տեր կանգնելը շատ բնական է:Հայկական երաժշտությունը թուրքականին նմանեցնելը վատ բան չէ: Սա ցույց է տալիս, որ մենք ընդհանուր արժեքներ ունենք:Ուղղակի որպես շարքային թուրք ասել եմ, որ հայկական երաժշտությունն իմ ականջում տպավորություն է ստեղծել, թե այնմեղեդայնությամբ նման է մեր ժողովրդական երգերին: Այսինքն հայ և թուրք երաժիշտները համանման առանձնահատկություններունեն, հարյուրավոր տարիներ Անատոլիայում նույն արժեքների կրող են եղել: Մեր համանման երաժշտությունը, խոհանոցը,ավանդույթները թողել են իրենց ազդեցությունը: Դա մի մեծ հարստություն է: Դժվարանում եմ հասկանալ, թե ինչու են «Սարը գելին»երգը խտրականության թեմա դարձրել: Այդ երգը այս տարածաշրջանի ընդհանուր արժեքն է: Ըստ իս` երկխոսության համար կարելիէ խորհրդանիշ դարձնել հենց այդ երգը:

— Ձեր հոդվածներից մեկում գրում եք. «Հայ երիտասարդի համար ամենադժվարը երկու տարի Ղարաբաղում ծառայելն է: Այսսառեցված կոնֆլիկտը ուժասպառ է անում և ադրբեջանցի, և հայ զինվորին»: Ի՞նչը նկատի ունեք:

— Խորհրդային Միության` աշխարհին թողած ամենամեծ ժառանգությունը, թերևս, էթնիկական խնդիրներն են: Կովկասի չսպիացածվերքը համարվող Ղարաբաղը նույնպես Ռուսաստանի թողած ամենամեծ խնդիրներից է. Կովկասում տարիներ շարունակ միասինապրած ժողովուրդներին լարեցին միմյանց դեմ և շուրջ տասը տարի միմյանց հանդեպ թշնամանք սերմանելով` հողային խնդիրառաջ քաշեցին:

1991 թվականից սկսած, երբ Հայաստանը նախևառաջ կարիք ուներ տնտեսական աշխուժացման, արտաքին ուժերի դրդմամբ փորձէր արվում Ղարաբաղը ձեռքից ձեռք տանել: Ի լրումն սրա` միջանկյալ շրջաններում զինվորական հսկողություն ապահովեցին:Այսպիսով` նորանկախ Ադրբեջանն ու Հայաստանը հանկարծակի հայտնվում են պատերազմական դրության մեջ: Քանի որդիպլոմային աշխատանքս Ղարաբաղի մասին է եղել, և այս հարցի շուրջ շատ հոդվածներ եմ գրել, հարցի բոլոր մանրամասներինտիրապետում եմ: Հիմա ավելի տրամաբանական է 2 նորանկախ պետությունների միմյանց դեմ պատերազմի հրահրե՞լը, թետարածաշրջանային տնտեսական ինտեգրացիա ապահովելու միջոցով բարգավաճելը: Ինչ որ եղավ, հայ և ադրբեջանցի ժողովրդինեղավ: Մարեցին այն երիտասարդների հույսերը, որոնք իրենց կյանքի ամենակարևոր փուլում գնացին մարտադաշտ: Հարցիսառեցված լինելն էլ մեկ այլ խնդիր է ծնում: Սահմանային բախումների հետևանքով ամեն օր երկու կողմից էլ մահվան լուրեր ենգալիս: Այսպիսի հոգեբանական միջավայրում խաղաղության հասնելը որքանո՞վ է հնարավոր: Իսկապես չեմ հավատում, որ«Բաժանիր, որ տիրես» տրամաբանությամբ շարժվող պետությունները կկարողանան Կովկասում առկա այս խնդիրը լուծել, այն պետքէ լուծվի հակամարտության կողմերի միջոցով: Երկու ժողովուրդների երիտասարդներն էլ անտեղի չպետք է ուղարկվեն մեռնելու:

— Դուք անընդհատ մատնանշում եք մեր երկրի թերությունները, թեկուզ` հպանցիկ ձևով: Օրինակ` որ Մայր աթոռ Ս. Էջմիածինտանող ճանապարհին կազինոներ չպետք է լինեն կամ որ զբոսաշրջիկներն այնտեղ են գալիս ոչ պատշաճ հագուստով, իսկ մզկիթայդպես չի թույլատրվում մտնել: Նախապես նշեմ, որ մեր եկեղեցին էլ իր օրենքներն ունի, սակայն հաճախ հանդուրժող էօտարերկրացիների հանդեպ:

— Էջմիածինը հայերի հոգևոր կյանքում շատ կարևոր տեղ է զբաղեցնում: Կրոնական այդ կենտրոն գնալիս` ուշադրություն դարձրիհատկապես ճանապարհը եզերող գազոններին: Ըստ իս` եթե այդ ճանապարհին լինեին մշակույթի կենտրոններ կամ փոքրիկեկեղեցիներ, առավել տպավորիչ կլիներ: Անշուշտ այսպես մտածող քաղաքական գործիչներ էլ կան: Բացի այդ, տեղյակ եմ եկեղեցիայցելող զբոսաշրջիկների վարքականոնների մասին: Այնտեղ գնացողը պարտավոր է հարգանք ցուցաբերել այդ կրոնականմիջավայրի հանդեպ: Մեր մշակույթում նման տեղերը սուրբ են համարվում և հարգանքի արժանի: Թուրքիայում մզկիթներ այցելողզբոսաշրջիկներին նախ բացատրվում է, թե ինչպես պետք է վարվեն:

— Ինչ կարծիք ունեք Աղթամարի Սուրբ Խաչ եկեղեցու շուրջ ընթացող իրադարձությունների մասին: Թուրքիայի կողմից, ըստվերլուծաբանների, դա յուրահատուկ քարոզչական հնարք էր` աշխարհին ցույց տալու, որ ինքը կրոնական հանդուրժողականությունէ ցուցաբերում, սակայն դուք նույնիսկ խաչը չտեղադրեցիք գմբեթին:

— Աղթամարի հայկական եկեղեցին վերջերս թուրքական կառավարության բարի կամքի դրսևորմամբ վերականգնվեց: Սուրբ Խաչիվերանորոգումը բարի նախաձեռնության պտուղներից մեկն է: Ըստ ոմանց` այդկերպ Թուրքիան ցանկանում է իր բարիմտադրությունն ի ցույց դնել ամբողջ աշխարհի առաջ, ըստ մյուսների էլ` Անկարան քաղաքական խաղ է խաղում: Բայց չէ՞ որքաղաքական խաղ խաղալու մոտեցումը հայ.թուրքական հարաբերություններին կվնասի: Իրողությունն այն է, որ Թուրքիայի հետհարաբերություններ զարգացնելը Հայաստանին հնարավորություն կտա տնտեսապես ոտքի կանգնել: Ասել է թե`հարաբերությունների կարգավորումն ամենից շատ Հայաստանի օգտին է: Վարչապետ Էրդողանն արդեն ընդգծել է, որ Աղթամարինախաձեռնությանը համարժեք պատասխան քայլի կարիք կա հայերի կողմից: Անհրաժեշտ է, որ նույն սրտացավությունը Երևանիկողմից էլ լինի: Խաչի հարցն ընդամենը տեխնիկական խոտանից է ծագել: Կարևորն այն է, որ 95 տարվա դադարից հետո պատարագմատուցվեց:

Հեղինակ` Հասմիկ ԲՈՒԴԱՂՅԱՆ – Sobesednik Armenii

http://www.sobesednik.am/old_archive/index.php?option=com_content&view=article&id=41477:2010-09-26-07-41-30&catid=2938:-150&Itemid=13401 

You can leave a response, or trackback from your own site.

Leave a Reply

Powered by WordPress | Designed by: Free Web Space | Thanks to Best CD Rates, Boat Insurance and software download